Kuća od konoplje / autora Ljubice Arsić i Daniela Fuchs/ Srbija
PRIČA O OVOJ KUĆI, AUTORA LJUBICE ARSIĆ I DANIELA FUCHS-A, POČINJE SA VIZIJOM O KUĆI U PRIRODI KOJA SE GRADI OD KONOPLJE. KLIJENT I INICIJATOR PROJEKTA ŽELJELI SU KUĆU ZA ODMOR NA FARMI NA HOMOLJSKIM PLANINAMA U ČIJOJ BI SE IZGRADNJI DOMINANTNO KORISTIO GRAĐEVINSKI MATERIJAL OD INDUSTRIJSKE KONOPLJE (ENG.HEMPCRETE). TAJ KLJUČNI ASPEKT PROJEKTNOG ZADATKA JE SVOJIM MOGUĆNOSTIMA I OGRANIČENJIMA NESUMNJIVO DEFINISAO TEMU, KONSTRUKTIVNI SISTEM, PA I FORMU KUĆE.
Projektni zadatak je prvobitno predviđao izgradnju tipske kuće koja je bazirana na principima gradnje od konoplje, a koja bi u odnosu na svoju konfiguraciju- oblik i prostornu organizaciju - mogla da bude primijenjena u različitim prostornim kontekstima. U početnim fazama projektovanja, definisani su principi modulacije fleksibilne prostorne konfiguracije koja bi pružala mogućnost varijacija u odnosu na broj modula, kao i njihovu uzajamnu dispoziciju, tj. distribuciju funkcija unutar svakog modula ponaosob. Naime, kuća je koncepcijski definisana kroz niz nadovezujućih modula koji omogućavaju gradaciju veličine kuće. Ove premise u velikoj mjeri su uticale na dalji razvoj projekta, iako se od ideje o tipskoj kući odustalo. Uprkos tome, ova kuća zadržava karakter neprekinutog niza - matrice koja se koncepcijski, hipotetički može nadovezivati u beskraj.
Nepregledni, neukroćeni i pomalo dramatični pejzaž ovog kraja poznat po vrtačama (morfološkim udubljenjima) na obodu Homoljskih planina, te blago zakošena topografija u pravcu jugoistok-sjeverozapad. Okruženje bez susjednih objekata i tek nekolicina pristupačnih puteva čine kontekst u kojem je kuća izgrađena.
Kuća ne nastoji da koketira sa okolnim predjelom. Naprotiv, kuća je koncipirana kao artefakt koji stoji u dijalektičkom odnosu prema svom prirodnom okruženju. Umjesto da se udvara predjelu i da ga mimikrijski oponaša, kuća gradi novi kontekst, sa jasnim arhetipskim opredjeljenjem da je kuća rezultat građenja, te da izgrađeno nikad ne može biti prirodno u tom fundamentalnom pojmovnom smislu. Sa druge strane, ova kuća jeste od prirode, materijali i tehnologija građenja su autohtoni za podneblje i tehnološki ‘čisti’. U tom smislu, ova kuća nije tražila ništa više od iskrenog odnosa prema građenju u prirodi. Poput broda na suvom iz filma Vernera Hercoga (Werner Herzog) Fitzcarraldo, ova kuća stoji samostalno, a u sprezi sa okruženjem.
Sa aspekta oblikovanja, kao što je već pomenuto, umjesto projektantske strategije koja predviđa transformaciju ili oponašanje terena, formalno gledano, kuća posjeduje autonomnu formu koja je, spuštena, na teren. Taj postupak ima za cilj izbjegavanje promjene fizičkih karakteristika prirodnog okruženja. S’obzirom da je kuća izgrađena od konoplje, što je, na svojevrstan način, čini produžetkom prirodnog okruženja, njenom autonomnom formom se izbjegava pleonazam na relaciji prirodno-vještačko, tj. na relaciji materijalnost-oblikovanje.
Riječ arhitekte
« Implementirajući lokalna znanja i principe u savremenu formu i strukturu visokih performansi, dugoročni cilj nam je da kroz ovaj i buduće projekte promovišemo upotrebu ekoloških materijala za koje se i dalje vjeruje da nisu lako spojivi sa estetskim načelima savremene arhitekture. »
Indirektne reference i inspiracija po pitanju arhitektonske strukture kuće baziraju se na progresivnom jugoslovenskom modernom nasleđu 60-ih godina. Artikulisan, inovatorski jezik složenih geometrijskih matrica koje su bile predmet istraživanja arhitekata tog perioda, kao i raznovrstan dijapazon varijacija i izuma u oblasti prefabrikovane gradnje poslužili su kao platforma za razvoj strukture ove kuće.
- Foto: Ljubica Arsić
Fleksibilna modularnost i prostorna organizacija
Kao autonomni objekat, kuća je uzdignuta od tla i orijentisana prema najvišoj tački horizonta. Horizontalne ploče poda i plafona u kontrastu su sa valovitim terenom. Radi što boljeg iskorišćenja sunčeve svjetlosti i pogleda koji se pruža ka planinskim vijencima u daljini, kuća je izdužene forme i proteže se iznad višeg platoa, lebdeći nad pejzažom. Izdužena osnova nazubljena je velikim prozorskim otvorima od poda do plafona, koji svaki pojedinačno kadrira predio u daljini.
Objekat je razvijen kroz dva nivoa koji prate konfiguraciju tla. Težište sadržaja koji čine boravak u kući nalazi se na višem nivou, u okviru međusobno povezane osmougaone prostorne šeme, koja daje prioritet fluidnosti kretanja i vizuelnoj komunikaciji. Svaka jedinica-modul gradi se iz geometrije jednakostraničnog osmougla koji se ritmički nižu jedan na drugi. Svi moduli povezani su kontinualnom terasom - galerijom, koja se u zavisnosti od spoljašnjih uslova može smatrati integralnim dijelom prostora boravka. Glavni pristup kući je sa nižeg nivoa koji je djelimično ukopan u tlo. Pored konfornog ulaza, donji nivo sadrži dodatne sadržaje poput saune i zimske bašte - staklenika.
Prostorije su ritmički raspoređene tako da slijde jedna drugu. Rezultat je fleksibilna prostorna struktura sa kontinualnim spoljašnjim i unutrašnjim prostorima. Kuća je ujedno i »paviljon« i »pećina«.
Održivost lokalnog nivoa: autohtonost materijala i tehnike građenja
Građevinska industrija jedan je od najvećih zagađivača na globalnom nivou. Arhitektura kao disciplina se često distancira od procesa nastanka materijala koji se koriste u gradnji, vidimo ih kao gotov proizvod koji nam nameće tržište. Uz to treba naglasiti važnosti (energetske) održivosti tokom čitavog života objekta, kao i pitanje: šta se dešava sa materijalom onda kada je životni vijek objekta završen?
Hempkrit je bio-kompozitni materijal sačinjen od drvenastog jezgra stabljike konoplje pomiješane sa vodom i krečom kao vezivom. Hempkrit je u potpunosti netoksičan i ima veliki broj namjena – od građenja nenosećih zidova, preko podova do izolacije krovova. Materijal je otporan na vatru, vodu, dobar je izolator. Hempkrit ne truli kada se koristi iznad zemlje i može u potpunosti da se reciklira. Upija u sebe višak vlage iz vazduha, dok se vlažnost vazduha u prostoriji ponovo ne smanji i na taj način uspostavlja balans vlažnosti u prostoru.
- Foto: Ljubica Arsić
Zidovi od konoplje daju ovom savremenom objektu neku vrstu ruralne autentičnosti. Namjera je da se materijali od drveta i konoplje mijenjaju uz oštre vremenske uslove, vremenom dobijajući na patini. U tom smislu, ova kuća nastoji da komunicira savremenim arhitektonskim jezikom ne samo po pitanju forme već i kroz koncepcijsko uključivanje tehničko-tehnoloških izbora po pitanju materijala i načina gradnje.
Takođe, u procesu projektovanja vodilo se računa o načelima pasivnog prikupljanja sunčeve energije – orijentaciji kuće i otvorima, te uglu prodora sunčeve svjetlosti u kuću u odnosu na godišnje doba.
Kuća je koncipirana kao artefakt koji stoji u dijalektičkom odnosu prema svom prirodnom okruženju. Umjesto da se udvara predjelu i da ga mimikrijski oponaša, kuća gradi novi kontekst, sa jasnim arhetipskim opredjeljenjem da je kuća rezultat građenja, te da izgrađeno nikad ne može biti prirodno u tom fundamentalnom pojmovnom smislu.
Zahvaljujući noćnom hlađenju i upotrebi prirodnih i obnovljivih građevinskih materijala kao što su drvo i konoplja, stvara se prijatna unutrašnja klima bez upotrebe mašinskih uređaja. Objekat u sebi ima integrisan sistem za prikupljanje kišnice, prečišćavanje otpadnih voda i prikupljanje organskog otpada. U suterenu se nalazi staklenik za uzgajanje povrća i začinskog bilja. Ovo omogućava barem djelimičnu samoodrživost čak i van produktivnih ljetnjih mjeseci.
Skladištenje CO2 kroz uzgajanje konoplje i kasnije njeno ugrađivanje u kuću, jedan je od načina za dekarbonizaciju građevinske industrije, te da se popularizacijom ovih metoda investira u čistu energiju. U Srbiji na tome aktivno radi tim ljudi iz Hemplicity-a koji su ujedno i inicijatori projekta kuće od konoplje.
